ECLI:NL:TNORARL:2015:11 Kamer voor het notariaat Arnhem-Leeuwarden AL/2013/126

ECLI:	ECLI:NL:TNORARL:2015:11
Datum uitspraak:	01-07-2015
Datum publicatie:	17-06-2015
Zaaknummer(s):	AL/2013/126
Onderwerp:	Personen- en Familierecht
Beslissingen:	Klacht gegrond met schorsing als notaris
Inhoudsindicatie:	De notaris heeft bij het opstellen van volledig nieuwe testamenten bijzonder onzorgvuldig en eigenzinnig en onnodig gehandeld. Ter zake van de schenkingsakten heeft de notaris niet aannemelijk gemaakt dat hij heeft gewezen op het mogelijk beperkte effect. De notaris gaf, tegen flinke vergoeding, onnodige toelichtingen die van geen enkel nut waren.

KAMER VOOR HET NOTARIAAT IN HET RESSORT

ARNHEM-LEEUWARDEN                              

Kenmerk: AL/2013/126

Beslissing van de Kamer voor het notariaat op de klacht van

[X], wonende te [..],

hierna klager,

en

[Y], wonende te [..],

hierna klaagster, tevens gemachtigde van klager,

tegen

[Z],

notaris te [..], hierna de notaris.

gemachtigde: mr. G.L. Maaldrink, advocaat te ’s-Gravenhage.

1. Verloop van de procedure

1.1         Het verloop van de procedure blijkt uit:

-      de klachtbrief van 6 september 2013, met bijlagen;

-      het verweer, met bijlagen, van de notaris van 28 en 29 oktober 2013;

-      een brief van klagers van 14 januari 2014;

-      een brief van de notaris van 13 februari 2014.

1.2        De klachtzaak is ter zitting van 21 mei 2014 behandeld. Klager, de vader van klaagster, is niet in persoon verschenen, maar heeft zich doen vertegenwoordigen door zijn gemachtigde [Y], die ook als klaagster is verschenen. De notaris is in persoon verschenen, tezamen met zijn gemachtigde.

2. De feiten

2.1        Gelet op hetgeen klagers en de notaris over en weer hebben aangevoerd en op basis van de daarbij overgelegde stukken, gaat de kamer uit van de volgende feiten.

2.2        Op 3 augustus 2012 heeft de notaris op verzoek van klaagster een bezoek gebracht aan klager en diens echtgenote (moeder van klaagster). In het bijzijn van klaagster is met de notaris gesproken over het opstellen van een notariële volmacht.

2.3       In een e-mail van 6 augustus 2012 van klaagster aan de notaris heeft klaagster onder meer het volgende vermeld: “Ik weet niet beter dan dat mijn ouders een langstlevende testament hebben laten opmaken. Het is geenszins de bedoeling van mijn ouders om een nieuw testament te laten opmaken (….).” en verder “ Het gaat er dus enkel om dat op kort mogelijke termijn uitvoering wordt gegeven aan voornoemde algehele volmacht voor beide ouders. Ik schrijf u deze mail om verdere misverstanden te voorkomen. Ik hoop dat het mogelijk is dat u reeds voor uw komst bij mijn ouders op donderdag een concept van de betreffende volmacht naar mij kunt mailen, zodat ik dit voor uw komst met mijn ouders kan bespreken en dat het donderdag ondertekend kan worden (…)”.

2.4          In een e-mail van 8 augustus 2012 heeft de notaris onder meer het volgende vermeld: “Uw bericht heb ik in goede orde ontvangen (…) Mijn streven is u deze stukken te doen toekomen morgen 9 augustus uiterlijk rond 10.00 uur. Dit is een breder document dan de pure algehele notariële volmacht; in ons vak noemen we dat een regie bij leven regeling of ook wel een levenstestament (… )  ad 1 De werkzaamheden van advies en begeleiding: zien op de diverse afstemmingen/adviezen/communicaties en begeleiding, o.a. met u, uw ouders, eventuele verdere familie, de arts en collega [A]. Deze worden geadministreerd onder dossiernummer: A 15228.

Ad 2 De werkzaamheden wegens het opstellen van notariële akten: zien op het opstellen van de notariële teksten sec. De werkzaamheden rond uw legitimatiedocumenten (de levenstestamenten van uw ouders) worden geadministreerd onder dossiernummer

G 15230. Mochten eventuele nadere testamenten wenselijk zijn (dat zal waarschijnlijk vanavond blijven [de kamer leest hiervoor: blijken]) dan zullen de werkzaamheden ook weer op een apart daarvoor aan te maken dossiernummer worden geadministreerd.

Voor de volledigheid geef ik u de honorariumbegroting:

Voor wat betreft advies en begeleiding (dossiernummer A 15228). Deze werkzaamheden worden op basis van bestede tijd verricht. (…)

Voor wat betreft opstellen van de twee akten houdende levenstestamenten (dossiernummer G 15230) geldt een afgesproken vast honorarium op basis van de door uw ouders gewenste samenstelling, excl. BTW verschotten en notarieel aktenbeheer van € 1.750,-.

Voor wat betreft het eventueel opstellen van testamenten:P.M. (…).

2.5       Op 9 augustus 2012 zijn klager en diens echtgenote ’s avonds door de notaris bezocht. De notaris heeft zich doen vergezellen door een arts, teneinde van hem een oordeel te vragen over de wilsbekwaamheid. Die dag hebben klager en diens echtgenote door de notaris meegebrachte aan de ouders gerichte brieven van 9 augustus 2012 voor gezien en akkoord ondertekend. De door de notaris opgestelde levenstestamenten zijn om 21:36 uur en de testamenten zijn om 22:00 uur ondertekend.

2.6       Op 9 augustus 2012 heeft de notaris na het tekenen van de aktes zijn declaraties tot een totaalbedrag van € 14.991,50 aan klaagster overhandigd. De door de notaris meegenomen arts heeft een bedrag van € 991,70 in rekening gebracht.

2.7         Op 27 september 2012 heeft de notaris in het bijzijn van een arts een viertal schenkingsakten van de ouders van klaagster gepasseerd.

2.8         Op 27 september 2012 heeft de notaris zijn declaraties tot een totaalbedrag van € 14.600,81 aan klaagster overhandigd. De door de notaris meegenomen arts heeft een bedrag van € 851,70 in rekening gebracht.

2.9         Na het overlijden van de echtgenote van klager in november 2012 heeft klaagster de notaris bezocht op 30 november 2012. Bij dit bezoek is gesproken over een verklaring van executele en aanvaarding van het executeurschap. Tijdens die bespreking zijn vervolgafspraken gepland op 17, 24 en 31 december 2012.

2.10      Vóór het gesprek op 17 december 2012 ontving klaagster de rekening van de notaris van 17 december 2012 waarin tot een bedrag van € 2.722,50 werd gedeclareerd.

2.11      De akte van executele en de akte aanvaarding executeurschap zijn door klaagster op 17 december 2012 bij de notaris ondertekend. Op 24 december 2012 heeft klaagster met de notaris gesproken. Verdere besprekingen zijn door klaagster afgezegd. Op 17 januari 2013 heeft de notaris een bedrag van € 4.081,94 bij klaagster in rekening gebracht wegens notariële investeringen vanaf 17 december 2012 tot en met 31 december 2012. Deze laatste rekening heeft klaagster niet betaald.

2.12      De hoogte van de declaraties van de notaris is door klagers voorgelegd aan de Geschillencommissie. Deze commissie heeft daarover niet geoordeeld omdat zij niet bevoegd is om te oordelen over declaraties die hoger zijn dan € 10.000,=.

3. Standpunten

3.1          Klagers hebben samengevat het volgende aangegeven.

Op 1 augustus 2012 is aan de notaris gevraagd een volmacht op te stellen. Ondanks dit verzoek, dat is herhaald bij e-mail van 6 augustus 2012, is de notaris op eigen houtje doorgegaan met het opstellen van levenstestamenten. Ook de testamenten zijn door de notaris eigenmachtig opgesteld met de mededeling dat hij dit ambtshalve diende te doen. Door de notaris zijn handelingen verricht die niet noodzakelijk waren.

De geestelijke toestand van klager en diens echtgenote was zodanig achteruit gegaan dat het niet mogelijk was om meer duidelijk te maken dan dat de notaris zou komen om te regelen dat klaagster namens hun zou optreden. Klager lijdt al jaren aan vasculaire dementie. Moeder had een dwarslaesie en leed al jaren aan Alzheimer. Voor moeder was het steeds moeilijker haar handtekening te zetten. Meer dan een notariële volmacht was niet nodig. Bovendien werd het gebruikmaken van het levenstestament door de ABN-AMRO bank geweigerd, hetgeen, naar later is gebleken, bij de notaris bekend was.

De testamenten zijn ongevraagd opgemaakt. Eerdere testamenten zijn pas op 9 augustus 2012 om 14:30 uur in het bezit gekomen van de notaris. Door de notaris is gezegd dat hij 48 uur aan de testamenten heeft gewerkt. De notaris was aldus aan het werk zonder opdracht en zonder kennis te hebben genomen van de bestaande testamenten.

Bij het opstellen van de akten van schenking heeft de notaris nagelaten aan te geven dat dit alleen zinvol was als de verwachting zou bestaan dat de ouders nog zes maanden in leven zouden blijven. Als die informatie wel was verstrekt dan zou de opdracht niet zijn gegeven.

Voor wat betreft de in rekening gebrachte kosten van de (levens) testamenten en overige kosten geven klagers aan dat die aanmerkelijk hoger zijn dan het aanvankelijk genoemde bedrag van € 1.750,=, terwijl voor het overige vooraf geen prijsindicatie is gegeven.

De voor de vier akten van schenking in rekening gebrachte kosten, zijn beduidend hoger dan de begrote kosten waarvoor op 19 september 2012 was getekend.

Voor wat betreft fiscale adviezen, gegeven in december 2012, is door de notaris niet meer genoemd dan het vestigen van vruchtgebruik. Ook stelde de notaris voor om weer vier akten van schenking op te maken. Op deze adviezen volgde de rekening van € 4.081,94 van de notaris.

Met betrekking tot de afhandeling van de nalatenschap van de moeder van klaagster zijn klagers van mening dat de notaris had kunnen volstaan met een verklaring van erfrecht.

Klagers zijn van mening dat de notariskosten buitenproportioneel zijn, mede gelet op het feit dat de notaris telkens en onnodig meer of andere werkzaamheden verrichtte dan waarom was gevraagd. Volgens klagers heeft de notaris in strijd met zijn zorgplicht gehandeld en er is sprake van handelen dat een behoorlijk notaris niet betaamt.

3.2        Op het verweer van de notaris zal de kamer hierna, voor zover het verweer van belang is voor de beoordeling, nader ingaan.

4. Overwegingen

4.1        Ingevolge artikel 93, eerste lid, van de Wet op het notarisambt (Wna) zijn notarissen, toegevoegd notarissen en kandidaat-notarissen aan tuchtrechtspraak onderworpen ter zake van handelen of nalaten in strijd met hetzij enige bij of krachtens deze wet gegeven bepaling, hetzij met de zorg die zij als notaris, toegevoegd notaris of kandidaat-notaris behoren te betrachten ten opzichte van degenen te wier behoeve zij optreden en ter zake van handelen of nalaten dat een behoorlijk notaris, toegevoegd notaris of kandidaat-notaris niet betaamt.

De kamer zal de klacht aan de hand van deze maatstaf beoordelen en overweegt als volgt.

4.2       De kamer volgt het verweer van de notaris dat de hoogte van de declaraties niet ter beoordeling van de kamer staan. Echter, nog daargelaten dat de kamer uit de klacht niet leest dat een oordeel over de berekening of gehanteerde tarieven wordt gevraagd, neemt dat niet weg dat de kamer dient de oordelen over de werkwijze van de notaris in dit verband.

4.3       De kamer stelt vast dat de klacht door klaagster is ingediend. Klaagster heeft aangegeven mede namens haar vader te klagen en noemt op enig moment ook haar broer en twee zusters. De kamer merkt de klacht niet aan als een klacht namens de broer en zusters van klaagster nu een machtiging daartoe ontbreekt. Klaagster heeft een volmacht overgelegd waaruit blijkt dat zij bevoegd is namens haar vader te klagen. Haar bevoegdheden om te handelen namens haar vader gaan verder, alleen al vanwege het opgestelde levenstestament.

Het voorgaande brengt met zich dat, anders dan de notaris stelt, klagers in alle onderdelen van de klacht ontvankelijk zijn.

4.4       De kern van de klacht is dat de notaris meer werkzaamheden heeft verricht dan hem is opgedragen, dat de noodzaak van verschillende werkzaamheden niet is gebleken en dat zijn rekening niet in verhouding staat met hetgeen mocht worden verwacht en de in de opdrachtfase genoemde bedragen.

4.5       De kamer heeft geconstateerd dat in de reactie van klagers van 14 januari 2014 de vraag aan de orde is gesteld of de notaris zijn geheimhoudingsplicht heeft geschonden door in het verweer mededelingen te doen over de familieverhoudingen en het testament van klager over te leggen. Hoewel het de kamer ontgaat op welke wijze de opmerkingen van de notaris en het in afschrift over leggen van het testament relevant zijn voor de beoordeling van de klacht, is van belang dat de notaris ingevolge artikel 94, lid 2, Wna in deze procedure niet gehouden is aan zijn geheimhoudingsplicht.

4.6       Hoewel de notaris stelt dat hij van de ouders van klaagster heeft begrepen dat er meer van hem werd gevraagd dan het opstellen van een notariële volmacht, is dat naar het oordeel van de kamer nergens uit gebleken en op geen enkele wijze aannemelijk gemaakt. Ook indien wordt aangenomen dat het levenstestament, hetgeen in feite niet meer is dan een uitgebreide volmacht, wel de instemming had van de ouders, is niet gebleken dat de notaris (voldoende) acht heeft geslagen op de, onder meer in het e-mailbericht van 6 augustus 2012 genoemde, beperkte omvang van de hem gegeven opdracht. Zeker na genoemde e-mail mocht van de notaris worden verwacht dat hij eerst duidelijk zou inventariseren wat er precies van hem werd verwacht. De notaris heeft na 3 augustus 2012 klager en diens echtgenote niet meer gesproken. Klaagster heeft duidelijk kenbaar gemaakt dat meer dan een volmacht niet nodig was en uit de enkele opmerking van de moeder, zo die al gemaakt is, dat zij het moeilijk vond alles over te dragen aan haar dochter, kan niet opgemaakt worden dat meer werkzaamheden moesten worden verricht dan het opmaken van de gevraagde volmachten. Ook is niet gebleken of aannemelijk gemaakt dat de levenstestamenten zijn voorbesproken en dat de omvang daarvan de wensen van klager en diens echtgenote weergaven. Klager en diens echtgenote en klaagster zagen de levenstestamenten en de schriftelijke toelichting voor het eerst in de avond van 9 augustus 2012 terwijl de (lengte van de) tekst en de strekking van zodanige aard zijn dat het - mede gelet op de slechte gezondheid van klager en zijn echtgenote - niet aannemelijk is dat deze door klager en klaagster doorgrond konden worden vóór het moment van passeren.

Naar het oordeel van de kamer heeft de notaris aldus ter zake van het opstellen van de levenstestamenten onzorgvuldig gehandeld en onnodige en onvoldoende besproken werkzaamheden verricht. De klacht hierover is gegrond.

Voor zover de notaris de omvang van zijn werk heeft gemotiveerd met de mededeling dat alles handgemaakt is, maakt dat het handelen van de notaris niet minder klachtwaardig. Immers, het is de kamer bekend dat hiervoor reeds vanaf 2011 modellen zijn voorgesteld vanuit de beroepsorganisatie.

4.7       Voor zover de notaris is overgegaan tot het opstellen van volledig nieuwe testamenten is naar het oordeel van de kamer bijzonder onzorgvuldig en eigenzinnig en onnodig gehandeld door de notaris. De notaris heeft vooraf niet besproken met klager en diens echtgenote dat nieuwe testamenten gemaakt zouden worden en wat daarvan de inhoud zou moeten zijn, hij heeft vooraf geen opdracht ontvangen en heeft ter zitting nog aangegeven dat indien hij eerder de beschikking had gehad over de eerdere testamenten van klager en diens echtgenote, hij zou hebben volstaan met het voorstellen van aanvullende testamenten.  Ter sprake is slechts geweest dat klaagster als executeur benoemd zou worden. Dit laatste brengt al met zich dat de notaris geen werkzaamheden had te verrichten voordat hij zou beschikken over de reeds bestaande testamenten. Ook overigens is niet gebleken dat klager en diens echtgenote de wens hadden een nieuw testament op te laten maken. Evenmin is gebleken dat door klaagster een opdracht in die richting is gegeven. Integendeel in haar mail van 6 augustus 2012 is zij duidelijk in haar mededeling dat dit niet de bedoeling is. Het feit dat de notaris op 8 augustus 2012 ’s avonds heeft gebeld met klaagster en haar er naar zijn zeggen van heeft overtuigd dat het wenselijk was testamenten op te maken maakt het voorgaande niet anders. Aldus is ook dit klachtonderdeel gegrond.

De omstandigheid dat de notaris een arts heeft meegenomen voor het beoordelen van de wilsbekwaamheid van klager en diens echtgenote en het feit dat de meegebrachte opdrachten en rekeningen voor gezien en akkoord zijn getekend, doet niet af aan het voorgaande. Immers, de levenstestamenten en testamenten waren toen al in definitieve vorm door de notaris meegenomen zonder voorafgaande bespreking met klagers. Daar komt bij dat uit de tussen de notaris en arts gewisselde mails blijkt dat de arts en de notaris ook privé met elkaar omgaan.

4.8       Voor zover is geklaagd over de door de notaris opgestelde schenkingsakten overweegt de kamer dat weliswaar aan de notaris is gevraagd hiernaar te kijken, maar dat neemt niet weg dat niet gebleken is dat ook wat dit onderdeel betreft door de notaris niet correct is gehandeld. De notaris heeft niet aannemelijk gemaakt dat hij heeft gewezen op het beperkte effect van de akte indien een schenker binnen zes maanden na het passeren van de akte overlijdt, terwijl informatie daarover gelet op de zwakke gezondheidssituatie van moeder juist voor de hand had gelegen. Daarbij is de kamer van oordeel dat de akten in de situatie van de ouders en de kinderen overbodig waren. De kans dat het voordeel dat door de akten onder omstandigheden verkregen zou kunnen worden weegt niet op tegen de kosten die klagers hebben moeten maken terwijl onzeker is of enig voordeel verkregen zou worden. Zo waren de schenkingsrechten niet lager dan de op enig moment te betalen successierechten, terwijl de notaris ook anderszins de noodzaak niet aannemelijk heeft gemaakt.

Het voorgaande brengt met zich dat de notaris zonder noodzaak akten heeft opgesteld. Ook dit onderdeel van de klacht is gegrond.

4.9       Met betrekking tot de van de notaris gevraagde verklaring van erfrecht na het overlijden van de echtgenote/moeder, is de kamer met klaagster van oordeel dat geen enkele noodzaak is gebleken voor iets anders dan genoemde verklaring van erfrecht. Nog daargelaten dat niet is gebleken dat het mogelijk was om eerst met de notaris tot het concretiseren en het bepalen van omvang en noodzaak van een opdracht te komen, is door de notaris niet aannemelijk gemaakt welke werkzaamheden, onderzoeken of adviezen hier nodig waren. 

De kamer is daarom van oordeel dat de notaris ook wat dit klachtonderdeel betreft klachtwaardig heeft gehandeld.

4.10      Voor wat betreft de declaraties van de notaris is de kamer van oordeel dat de notaris klachtwaardig heeft gehandeld. Het gaat hierbij om de wijze van declareren en de verstrekte informatie. Nog daargelaten dat uit de gang van zaken blijkt dat de notaris veel op eigen initiatief en zonder verkregen opdracht deed, dat onnodig tegen flinke vergoedingen toelichtingen werden geproduceerd die van geen enkel nut waren alleen al omdat zij achteraf werden verstrekt wordt tijdige en nodige transparantie gemist. Bovendien acht de kamer het misleidend dat een vast bedrag voor een akte wordt genoemd en dat verder wordt gesproken over advies of onderzoek zonder een prijsindicatie. Klagers mochten er vanuit gaan dat de onder “kosten akte” genoemde bedragen indicatief waren voor de te verwachten totale kosten. In de praktijk is echter gebleken dat deze kosten de kosten van de akten verre overstegen. De in rekening gebrachte kosten waren veel duizenden euro’s hoger tot bijna het tienvoudige van de wel genoemde bedragen.

Aldus is ook dit onderdeel van de klacht gegrond.

De notaris heeft als verweer gevoerd dat klaagster telkens de nota’s voor gezien en akkoord heeft getekend, dat klaagster aanvankelijk tevreden was en na de testamenten opdracht voor de schenkingsakten. Klaagster heeft toegelicht dat zij aanvankelijk de notaris vertrouwde als deskundige en dat dit alles gebeurde in een voor het gezin moeilijke periode.

Naar het oordeel van de Kamer heeft klaagster achteraf bezien te veel vertrouwen gehad in de notaris, het is echter de verantwoordelijkheid van de notaris in hem gesteld vertrouwen niet te beschamen.

Ten aanzien van de vader geldt geen enkel excuus voor het onnodig verrichten van werkzaamheden.

4.11      Het voorgaande houdt in dat de klachten tegen de notaris gegrond worden verklaard.

Op de gegrondverklaring van een klacht, past in beginsel een tuchtrechtelijke reactie. Met betrekking tot de op te leggen sanctie overweegt de kamer het volgende.

Van belang is dat de notaris klachtwaardig heeft gehandeld door onnodig werkzaamheden te verrichten en niet afdoende en tijdig vooraf te communiceren over de te verrichten werkzaamheden. Ook heeft de notaris iedere redelijke verhouding tussen de omvang van de in rekening gebrachte werkzaamheden en de mate waarin de belangen van klagers door die werkzaamheden zijn gediend uit het oog verloren. Met deze wijze van handelen heeft de notaris het aanzien van het notaris in zeer ernstige mate geschaad.

Bij dit alles is het de kamer ambtshalve bekend dat de notaris ter zake van soortgelijk handelen in 2009 een waarschuwing heeft gekregen en dat hem in 2010 een schorsing van twee weken en een schorsing van vier weken is opgelegd. De Kamer rekent het de notaris zwaar aan dat hij ondanks de eerdere tuchtmaatregelen in dezelfde fout is vervallen. De Kamer ziet daarin aanleiding een schorsing van aanzienlijke duur op te leggen.

Onder vorengenoemde omstandigheden acht de kamer het opleggen van de tuchtmaatregel van schorsing in de uitoefening van het ambt voor de duur van drie maanden gepast en geboden.

Beslist wordt derhalve als volgt.

5. Beslissing

De kamer voor het notariaat in het ressort Arnhem-Leeuwarden;

-        verklaart de klacht in al haar onderdelen gegrond;

-        legt de notaris de tuchtmaatregel op van schorsing in de uitoefening van het ambt voor de duur van drie maanden.

Deze beslissing is gegeven door mr. L.A. van Son, plv. voorzitter, mr. A.W. Drijver, mr. B.J. Engberts, mr. P.F. Heuff en A. Roesink-Kragt, plv. leden, en in tegenwoordigheid van G.J. Doeleman, secretaris, uitgesproken in het openbaar op 1 juli 2014.

De secretaris,                                                                                 De plv. voorzitter,

Tegen deze beslissing van de kamer voor het notariaat kunnen partijen binnen dertig dagen na de datum van verzending van deze beslissing hoger beroep instellen bij het gerechtshof Amsterdam.

Postadres, postbus 1312, 1000 BH Amsterdam.