ECLI:NL:TNORARL:2017:12 Kamer voor het notariaat Arnhem-Leeuwarden C/05/313393/KL RK 16/153

ECLI: ECLI:NL:TNORARL:2017:12
Datum uitspraak: 01-05-2017
Datum publicatie: 12-05-2017
Zaaknummer(s): C/05/313393/KL RK 16/153
Onderwerp:
  • Personen- en Familierecht
  • Personen- en Familierecht
Beslissingen:
Inhoudsindicatie:   Klager verwijt de notaris onjuist te hebben gehandeld bij het opstellen en het afhandelen van het levenstestament van de vader van klager. De kamer komt tot het oordeel dat niet is gebleken dat de notaris onzorgvuldig te werk is gegaan en overweegt onder meer het volgende. Het is in eerste instantie aan de notaris om vast te stellen of een partij voldoende bekwaam is om de inhoud van een akte te begrijpen. Slechts als daarover bij hem gerede twijfel bestaat, zal de notaris verdere stappen, zoals genoemd in het Stappenplan, moeten overwegen. De notaris mocht gevolg geven aan het verzoek van een derde om een levenstestament voor vader op te maken. De notaris diende vervolgens wel na te gaan of het de wens van vader was om een levenstestament op te stellen en of vader daartoe in staat was. De notaris is tot de conclusie gekomen dat dit het geval was. Het levenstestament hield niet meer in dan het verlenen van een algemene volmacht tot behartiging van zakelijke belangen. Daarmee werd de feitelijke situatie schriftelijk vastgelegd en bestendigd voor het geval vader niet meer zelf zou kunnen handelen. Van beïnvloeding is niet gebleken.

KAMER VOOR HET NOTARIAAT IN HET RESSORT ARNHEM-LEEUWARDEN

Kenmerk: C/05/313393/KL RK 16/153

Beslissing van de kamer voor het notariaat op de klacht van

(…) ,

wonende te (…),

klager ,

tegen

mr. (…) ,

notaris te (…).

Partijen worden hierna klager en de notaris genoemd.

1. Het verloop van de procedure

1.1 Het verloop van de procedure blijkt uit:

-      een brief van 16 december 2016, met bijlagen, van klager

-      een brief van 27 januari 2017 van de notaris.

1.2 De klacht is behandeld ter openbare zitting van de kamer van 17 maart 2017. Klager en de notaris zijn ter zitting verschenen. Beiden hebben het woord gevoerd, de klager aan de hand van overgelegde pleitaantekeningen.

2. De feiten

2.1 De notaris heeft op 27 juli 2016 een levenstestament gepasseerd van de vader van klager (verder te noemen: vader). Dit heeft plaatsgevonden in de zorginstelling waar vader verbleef en in aanwezigheid van de broer van klager (verder te noemen: de broer).

2.2 In het levenstestament heeft vader een algemene volmacht verleend aan de broer.

2.3 Op dezelfde dag heeft nadien de broer namens vader een volmacht getekend tot het opmaken van een akte van beneficiaire aanvaarding van een aan vader toekomende nalatenschap.

2.4 Vader is op 15 september 2016 op 93-jarige leeftijd overleden.

3. De klacht

Klager verwijt de notaris onzorgvuldig te hebben gehandeld. Zijn klacht valt in een drietal onderdelen uiteen.

Klachtonderdeel 1: De notaris lijkt het stappenplan van de KNB niet te hebben gevolgd.

Ter toelichting hierop wijst klager op de volgende omstandigheden. De administratie en bankzaken van vader werden sinds mei 2016 geheel door de broer gedaan. Vader was  op hoge leeftijd en werd vierentwintig uur per dag in een zorginstelling verpleegd. In juni en begin juli 2016 heeft hij diverse herseninfarcten gehad. Vader was depressief, emotioneel en had een doodswens. Hij gebruikte verschillende soorten psychofarmaca. Vader was ver onder zijn gewicht, at en dronk minder, was zeer slechtziend, vermoeid en kon zich moeilijk concentreren. Op 9 augustus 2016 heeft vader tegenover zijn schoonzuster en klager verklaard niet te hebben geweten wat hij had ondertekend en geen notaris gezien of gesproken te hebben. Het initiatief tot het maken van een levenstestament lijkt niet van vader te zijn uitgegaan, maar van de broer. Het levenstestament diende met spoed te worden opgemaakt in verband met een aanstaande erfenis. Dit had de notaris extra alert moeten maken, ook al omdat de broer, als opdrachtgever, de enige gevolmachtigde zou worden. De notaris had zich moeten afvragen of er geen twijfels waren over de wilsbekwaamheid van vader en of er geen sprake was van beïnvloeding. Er is geen voorbespreking met vader geweest over de inhoud van het levenstestament. Vader werd geconfronteerd met een hem onbekend stuk. Het bezoek van de notaris duurde 45 minuten. De aanwezigheid daarbij van klager werd niet op prijs gesteld. Met vader is er geen gesprek onder vier ogen geweest. De broer, als gevolmachtigde, was bij het gesprek met de vader aanwezig. Bewust of onbewust heeft beïnvloeding kunnen plaatsvinden. De medicijnen zullen een negatieve invloed hebben gehad op de geestestoestand van vader en op zijn bevatting van wat hij ondertekende. Onverklaarbaar is verder waarom vader wel wilsbekwaam werd geacht het levenstestament te ondertekenen, maar dit niet lijkt te zijn geweest bij het beneficiair aanvaarden van de nalatenschap. De akte daartoe werd namelijk door de broer namens vader getekend.

Klachtonderdeel 2: De uitvoering en afhandeling van het levenstestament lijkt onzorgvuldig tot stand te zijn gekomen.

Klager onderbouwt dit verwijt als volgt. Er lijkt door de notaris overhaast te werk te zijn gegaan. De notaris lijkt geen enkel onderzoek te hebben gedaan naar de lichamelijke en geestelijke gesteldheid van vader. De broer was geen gevolmachtigde om namens de familie te mogen handelen. Er heeft vooraf geen gesprek onder vier ogen plaatsgevonden met vader. Vader bevond zich in zijn laatste levensfase, lag op sterven en zijn concentratieniveau was zeer laag, beperkt en kortdurend. De notaris had zich moeten laten bijstaan door twee medewerkers van zijn kantoor. De akte is door de notaris slechts beperkt voorgelezen. Waarschijnlijk zijn alleen naam, adres, woonplaats en gegevens van de verschenen personen genoemd alsmede de vermelding aan het slot. De notaris lijkt dan ook niet voldaan te hebben aan de informatieplicht. Hij heeft aan vader de eventuele gevolgen van het levenstestament niet toegelicht. De broer was bij het passeren aanwezig en de notaris schijnt zich niet bewust te zijn geweest van diens beïnvloeding. Niet gebleken is dat vader daadwerkelijk zijn handtekening heeft geplaatst onder de akte. Nergens uit blijkt dat de identiteit van vader is gecontroleerd.

Klachtonderdeel 3: Er lijkt duidelijke beïnvloeding te hebben plaatsgevonden.

Daartoe voert klager het volgende aan. De broer is waarschijnlijk de opdrachtgever voor het levenstestament. Hij wordt tevens de enige gevolmachtigde. In het levenstestament is geen sprake van toezicht of eindcontrole op de gevolmachtigde wat betreft de uitgaven. Uit niets  blijkt dat het de wil van vader is geweest om een levenstestament op te maken. Hoewel klager wekelijks bij vader op bezoek kwam, heeft vader nooit gezegd dat hij een levenstestament wilde. Vader had niet de kennis en de levenskracht om de ingewikkelde teksten van het levenstestament te bedenken of te formuleren, laat staan derden de opdracht te geven tot het maken van een dusdanig complex juridisch document als het levenstestament. De notaris heeft bewust of onbewust de mogelijkheid geschapen van beïnvloeding van vader door de broer als beoogd gevolmachtigde bij het gesprek en het passeren van het levenstestament aanwezig te laten zijn. De inhoudelijke tekst van het  levenstestament heeft de schijn niet van vader afkomstig te zijn. In het levenstestament is niets opgenomen over het voortzetten of stoppen van de behandeling van vader bij ziekte noch over wie met de artsen in overleg zou treden als dat voor vader onmogelijk is. Vader zou dit zeker in het levenstestament hebben vermeld. Vader heeft namelijk al maanden voor de ondertekening aan de zus van zijn echtgenote, aan klager en diens partner zijn doodswensen kenbaar gemaakt en aangegeven niet medisch verder behandeld te willen worden. Dat daarover niets in het levenstestament is terug te vinden, duidt erop dat de tekst niet met vader is besproken en dat deze afkomstig is van de broer.   

4. Het verweer

De notaris stelt het volgende.

Aan klager is door hem niet verboden bij het tekenen van het levenstestament tegenwoordig te zijn. Tegen zijn aanwezigheid bestond geen bezwaar, mits ook vader daarmee zou instemmen.

In het levenstestament zijn de bedoelingen van vader omschreven. Deze worden niet in letterlijke spreektaal in de akte weergegeven. Dat geldt overigens voor ieder juridisch geschrift.

De broer verzorgde al enige tijd de financiële en fiscale zaken van vader. In de akte werd beoogd de al bestaande situatie en werkwijze te formaliseren en te conserveren voor het geval vader lichamelijk en geestelijk zou achteruitgaan. In de akte werd daarom een volmacht gegeven aan de broer. Er werd vastgelegd dat deze zou eindigen bij het overlijden van vader. Klager werd door de volmacht niet benadeeld. De broer werd niet bevoordeeld. In tegendeel, hem werden werkzaamheden opgedragen. Misbruik werd zoveel mogelijk uitgesloten.

Het opstellen van het levenstestament duldde weinig uitstel. De leeftijd en de zwakke gezondheid van vader waren redenen het dossier met de nodige spoed te behandelen. De indicatoren in het stappenplan van de KNB zijn uiteraard in ogenschouw genomen. Omdat de indicatoren negatief leken, is aan de wilsbekwaamheid van vader ruime aandacht besteed. De inhoud van de akte is bij vader thuis besproken. In praktische en eenvoudige bewoordingen is hem verteld wat de strekking van het document is. Vader gaf blijk van begrip en kon bij controlevragen bij herhaling zelf onder woorden brengen wat zijn bedoeling met het opstellen van het levenstestament was. De zitting heeft drie kwartier in beslag genomen, wat vader zichtbaar vermoeide. Het spreken ging hem duidelijk minder goed af. Zijn lichamelijke beperkingen bemoeilijkten weliswaar de zitting, maar vormden geen bewaar de akte te passeren. Het plaatsen van de handtekening kostte wel lichamelijke moeite. Er is geoordeeld dat de lichamelijke beperkingen (vermoeidheid, zwakke gezondheid) ondertekening van de akte niet in de weg stonden.

Van emotionele beïnvloeding leek geen sprake. Vader had geen bezwaar tegen aanwezigheid van de broer, die hem eerder het gevoel van een veilige omgeving leek te geven. Vader leek opgelucht te zijn de zaken te hebben geregeld.

Vanwege de negatieve indicatoren is extra aandacht geschonken aan de wilsbekwaamheid. Ondanks die indicatoren bleek uit het gevoerde gesprek onvoldoende aanleiding tot twijfel aan de wilsbekwaamheid van vader. Vader kon voldoende de strekking en gevolgen van het door hem getekende levenstestament overzien.

De gedane waarnemingen komen vrijwel overeen met de waarnemingen die de arts, de heer Aberson, in augustus 2016 ten aanzien van vader heeft gedaan.

Er is dezerzijds geen betrokkenheid geweest bij de ondertekening van de volmacht tot beneficiaire aanvaarding.

5. De beoordeling

5.1 Ingevolge artikel 93 lid 1 Wna zijn notarissen, toegevoegd notarissen en kandidaat-notarissen aan tuchtrechtspraak onderworpen ter zake van handelen of nalaten in strijd met hetzij enige bij of krachtens deze wet gegeven bepaling, hetzij met de zorg die zij behoren te betrachten ten opzichte van degenen te wier behoeve zij optreden en ter zake van handelen of nalaten dat een behoorlijk notaris, toegevoegd notaris of kandidaat-notaris niet betaamt. De kamer dient daarom te onderzoeken of de handelwijze van de notaris een verwijtbare gedraging in de zin van dit artikel oplevert en overweegt over de verschillende klachtonderdelen het volgende.

Klachtonderdeel 1 : de notaris lijkt het stappenplan van de KNB niet te hebben gevolgd.

5.2 Het Stappenplan Beoordeling Wilsbekwaamheid ten behoeve van notariële dienstverlening is door de Koninklijke Notariële Beroepsorganisatie ontwikkeld als toetsingskader voor notarissen bij de beoordeling van de wilsbekwaamheid van een cliënt. De notaris stelt dat hij de indicatoren, genoemd in het Stappenplan, in acht heeft genomen en dat deze voor hem een reden zijn geweest extra aandacht te besteden aan de wilsbekwaamheid van vader. De notaris heeft, naar zijn zeggen, in eenvoudige bewoordingen aan vader uitgelegd wat de bedoeling van het levenstestament was en gecontroleerd of vader de inhoud daarvan begreep. Hij is tot de conclusie gekomen dat dit laatste het geval was en dat vader bekwaam was zijn wil te bepalen. Het is aan een notaris om in eerste instantie vast te stellen of een partij voldoende bekwaam is de inhoud van een akte te begrijpen. Slechts als daarover bij hem gerede twijfel bestaat, zal een notaris verdere stappen, zoals genoemd in het Stappenplan, in overweging dienen te nemen. Van die twijfel was bij de notaris in dit geval kennelijk geen sprake. Dat de notaris tot een andere conclusie had moeten komen, is niet of onvoldoende gebleken. De door klager overgelegde medische verklaring van (…) over vader van 4 augustus 2016 geeft daarvoor evenmin aanleiding. Daaruit kan eerder worden afgeleid dat vader voldoende wilsbekwaam was. De omstandigheid dat vader diverse herseninfarcten heeft gehad, depressief en emotioneel was en ook een doodswens uitte, zoals klager stelt, sluit niet uit dat hij zijn wil kon bepalen. Ook het gebruik van psychofarmaca verhindert dit in beginsel niet. Dat vader bij gelegenheid van het passeren van het levenstestament onder zodanige invloed van die middelen verkeerde dat hij onvoldoende wilsbekwaam was, is niet komen vast te staan. De omstandigheid dat vader tegenover zijn schoonzuster en klager zou hebben verklaard geen notaris te hebben gesproken en niet te weten wat hij heeft ondertekend, impliceert evenmin dat hij ten tijde van het gesprek met de notaris onvoldoende helder van geest was. Nu de notaris stelt onbekend te zijn geweest met de ondertekening door de broer van de volmacht tot beneficiaire aanvaarding, kan daaruit geen conclusie worden getrokken ten aanzien van het al dan niet zorgvuldig handelen door de notaris.  

Een en ander brengt mee dat het klachtonderdeel geen doel treft.

Klachtonderdeel 2 : De uitvoering en afhandeling van het levenstestament lijkt onzorgvuldig tot stand te zijn gekomen.

5.3 De notaris heeft ter zitting verklaard dat het verzoek tot het opstellen van het levenstestament voor vader is uitgegaan van de broer. De omstandigheid dat de notaris gevolg heeft gegeven aan het verzoek houdt niet in dat hij onzorgvuldig heeft gehandeld. Ook niet in het geval de notaris wist dat de broer geen gevolmachtigde was van de familie. Een dergelijke volmacht is immers geen vereiste voor het passeren van een levenstestament.  De notaris diende vervolgens in het gesprek met vader wel na te gaan of het de wens van vader was om een levenstestament op te stellen. De notaris heeft aangegeven dit te hebben gedaan en te hebben beoordeeld of vader daartoe geestelijk voldoende in staat was. Hij is tot de conclusie gekomen dit het geval was. Dat in het gesprek tussen de notaris en vader de broer aanwezig is geweest, betekent nog niet dat vader in zijn verklaringen is beïnvloed, zoals klager veronderstelt. Klager heeft dit vermoeden overigens ook niet aannemelijk gemaakt en daarvan is evenmin gebleken. Nu de notaris heeft kunnen en mogen concluderen dat de inhoud van het levenstestament de wil van vader weergaf, bestond er voor hem niet de verplichting de akte te passeren in aanwezigheid van twee medewerkers als getuigen. De stelling van klager dat vader niet is geïnformeerd over de gevolgen van het levenstestament, wordt door de notaris weersproken. De notaris zegt in gebruikelijke en simpele bewoordingen de strekking van de akte aan vader te hebben uitgelegd. Volgens de notaris begreep vader de bedoeling en kon hij deze met eigen woorden weergeven. Niet gebleken is dat de verklaring van de notaris op dit punt onjuist is. Dit geldt ook voor zijn mededeling dat de akte door vader is getekend. Uit het feit dat in het levenstestament het nummer van de identiteitskaart van vader wordt vermeld, volgt in voldoende mate dat de notaris de identiteit van vader heeft gecontroleerd. Anders dan klager kennelijk veronderstelt, mocht in het voorliggende geval de notaris volstaan met een beperkte voorlezing van de akte. Uit het voorgaande volgt dat de door klager aangedragen bezwaren geen stand houden.      

Dit klachtonderdeel is eveneens ongegrond.

Klachtonderdeel 3 : Er lijkt duidelijke beïnvloeding te hebben plaatsgevonden.

5.4 De kamer stelt het volgende voorop. Anders dan het woord “levenstestament” wellicht doet vermoeden, is daarbij geen sprake van een uiterste wilsbeschikking in de zin dat deze eerst haar werking verkrijgt na het overlijden. In een levenstestament treft de betrokkene een regeling die ziet op zijn zakelijke en/of medische en persoonlijke belangen, gedurende zijn bestaan.

5.5 In het geval van vader hield het levenstestament niet meer in dan het verlenen van een algemene volmacht aan de broer. De volmacht had slechts betrekking op de behartiging van de zakelijke belangen van vader. Tussen partijen is niet in geschil dat daarmee de bestaande situatie, waarin de broer de financiële en fiscale aangelegenheden van vader verzorgde, schriftelijk werd vastgelegd en bestendigd voor het geval vader niet meer zelf zou kunnen handelen. Het levenstestament bevatte geen bepalingen die, vergeleken met de situatie op dat moment, ten voordele strekten van de broer. Als er al van beïnvloeding sprake zou zijn geweest, wat overigens niet is gebleken, dan werd daardoor geen wijziging gebracht in vaders actuele financiële positie.

5.6 De omstandigheid dat met het levenstestament alleen werd beoogd de zakelijke belangen van vader te regelen, verklaart waarom daarin niets is opgenomen over de medische en persoonlijke wensen van vader. Een verplichting daartoe bestaat ook niet. Overigens is niet gebleken dat vader een schriftelijke regeling wenste te treffen over zijn medische of persoonlijke behandeling.

5.7 Vader heeft in het levenstestament zijn zakelijke belangen willen waarborgen. De notaris heeft dit in juridische taal opgetekend. Begrijpelijk is dat die tekst niet van vader afkomstig is. Dat de inhoud van het levenstestament echter niet de wil van vader weergeeft of dat deze onder beïnvloeding is tot stand gekomen, is niet komen vast te staan. Ook dit klachtonderdeel kan niet slagen.

Conclusie

5.8 Het voorgaande leidt ertoe dat de klacht ongegrond moet worden verklaard.

6. De beslissing

De kamer voor het notariaat in het ressort Arnhem-Leeuwarden

verklaart de klacht tegen de notaris ongegrond.

Deze beslissing is gegeven door mrs. O. Nijhuis, voorzitter, M.L.J.C. van Emden-Geenen, H.J. Hettema, W.J. Hordijk en V. Oostra, leden, en in tegenwoordigheid van mr. J.G.W. Oor, secretaris, uitgesproken in het openbaar op 1 mei 2017.

de secretaris                                         de voorzitter

Tegen deze beslissing van de kamer voor het notariaat kunnen partijen binnen dertig dagen na de datum van verzending van het afschrift van de beslissing schriftelijk hoger beroep instellen bij het gerechtshof Amsterdam. Postadres: postbus 1312, 1000 BH Amsterdam.